TỒN TẠI VÀ HƯ VÔ

Quan niệm của Jean-Paul Sartre về hữu thể với hư vôMột trong số những triết gia nổi danh tốt nhất tại Pháp vào gắng kỷ XX, người ta tuyệt nhất thiết bắt buộc nêu danh triết nhân Jean-Paul Sartre, một đại diện thay mặt chân thiết yếu của đạo giáo Hiện sinh (Existentialisme). Ông được sinh hạ trong một mái ấm gia đình sĩ quan trực thuộc binh chủng thủy quân Pháp vào ngày 21.6.1905 tại Paris và tạ thế ngày 15.4.1980. Tuy thế số phận oan nghiệt thay, khi ông vừa mới được 15 tháng tuổi, thì thân phụ ông bị bạo bệnh dịch và qua đời. Và sau cái chết của phụ thân ông, mẹ ông là bà Anne-Marie – một fan bà bé với nhà thần học, triết học và bác sĩ y tế thời danh Albert Schweitzer (1875-1965), một bạn đã trọn đời dấn thân cứu chữa các bệnh nhân nghèo đói thuộc các bộ lạc phân phối khai làm việc Phi châu, cùng được xưng tụng là „bác sĩ rừng già Phi châu“ và là fan được giải thưởng Nobel độc lập của năm 1952 – đã bồng con về quê nước ngoài sống với bố mẹ mình. Và năm 1916, bà lại tái hôn với vị người có quyền lực cao của xưởng đóng tàu trên La Rochelle. Thiết yếu ở đây, Jean-Paul Sartre lại tiếp tục theo học tập tại ngôi trường trung học. Nhưng vào khoảng thời gian 1920, lúc người phụ thân nuôi nhận ra Jean-Paul bao gồm một trí tuệ thông minh tinh tế và sắc sảo khác thường, ông liền giữ hộ cậu vào học tại một ngôi trường trung học danh tiếng ở Paris. Và 2 năm sau đó, Jean-Paul thi đậu bằng tú tài và bắt đầu đăng cam kết theo học triết học tại đh Paris. Từ đây cuộc đời Jean-Paul Sartre – trường đoản cú nhân sinh quan, ngoài trái đất quan cho tới cách tư duy – ban đầu thay đổi dần, tiệm tiến theo những tư tưởng triết học nhưng mà ông đắc thủ được. Tác dụng sau cùng của sự cải tiến và phát triển các tư tưởng triết học chính là ông đã đề xướng một xu thế triết học new mẻ: chủ thuyết hiện sinh (Existentialisme) thiên về vô thần. Cùng đồng hành với ông trên con phố tư duy triết học hiện sinh là phái nữ văn sĩ Simone de Beauvoir (1908-1986). Mặc dù hai tín đồ không đăng ký kết hôn với không cùng sống phổ biến dưới một mái nhà, tuy nhiên họ là số đông người bạn thân tình độc nhất vô nhị của nhau trong tư tưởng hiện tại sinh phóng khoáng và trong cuộc sống thường ngày hằng ngày hoàn toàn tự do, không chịu ràng buộc vào các ràng buộc luân lý thường xuyên tình.

Triết gia Jean-Paul Sartre

Còn dự án công trình trước tác về triết học của Jean-Paul Sartre nói cách khác được là khôn cùng đồ sộ. Ở đây chúng tôi xin trích dẫn một vài tác phẩm quan trọng của ông: „Esquisse d’une théorie des émotions“ (Bản sơ thảo một định hướng về các cảm xúc), „Le Diable et le bon Dieu“ (Quỷ sứ cùng Thiên Chúa nhân lành), „L’Existentialisme est un humanisme“ (Thuyết hiện sinh là 1 nhân bạn dạng chủ nghĩa), „Critiques littéraires“ (Bình phẩm văn chương), „Situation philosophique“ (Tình trạng triết học), „L’Idiot de la famille“ (Kẻ ngây ngô si vào gia đình), „Critique de la raison dialectique“ (Phê bình lý trí biện chứng), „L’Être et le néant“ (Hữu thể và hư vô), „L’Âge de raison“ (Tuổi đứng đắn), „La Nausée“ (Nôn mửa), v.v… tuy mỗi sản phẩm của Sartre phần nhiều có công dụng hướng dẫn người đọc tiến sâu vào „mê cung“ đầy huyền bí của các tư tưởng hiện nay sinh của ông, nhưng quan trọng nhất là trong tác phẩm quan trọng „Hữu thể với hư vô“, Sartre vẫn trình bày cụ thể quan niệm của ông về sự việc hữu thể, một chủ đề cơ bạn dạng của khoa siêu hình học. Chính trong phần khởi đầu của tác phẩm, Sartre sẽ viết: „Si toute métaphysique suppose une théorie de la connaissance, en revanche toute théorie de la connaissance suppose une métaphysique“: Nếu toàn bộ khoa siêu hình học mang thiết một triết lý tri thức, thì ngược lại, toàn cục lý thuyết trí thức cũng giả thiết một khoa cực kỳ hình học.(1) bởi vì vì, đã là 1 trong triết gia chân chính, thì dù ước ao hay không, Sartre cũng ko thể làm lơ được vụ việc trọng yếu đó của rất hình học. Tuy nhiên theo Sartre, hữu thể học buộc phải được nhìn dưới nhãn quan hiện tượng học (phénoménologique). Dĩ nhiên, hiện tượng mà Sartre quan tiền niệm hoàn toàn khác với hiện tượng lạ trong bốn tưởng nhà triết học tín đồ Đức Immanuel Kant. Cũng vì chưng thế, để gia công phụ đề mang đến cuốn „Hữu thể với hư vô“, ông đã chọn tựa đề: „Essai d’ontologie phénoménologique“ (Lược khảo về hữu thể học hiện tượng học). Cùng ngay vào 34 trang đầu của phần nhập đề, Sartre đã trình bày một biện pháp có hệ thống quan niệm hữu thể học của ông, đúng thật ông đang đặt tựa đề cho phần nhập đề chính là „Introduction à la recherche de l’être“: Công trình nghiên cứu và phân tích về hữu thể nhập môn. Nhưng quan niệm tổng quát tháo của Sartre về hữu thể học nhưng ông trình bày trong nhà cửa trên, fan ta có thể tóm tắt lại vào ba điểm lưu ý chính như sau: •Hữu thể gồm (l’être est), •Hữu thể là tự nội (l’être est en soi), •Hữu thể là chủ yếu mình nó (l’être est ce qu’il est).Thứ nhất, hữu thể có: Theo quan niệm của Sartre, hữu thể là một chiếc chi „luôn gồm đó“ (déjà là), không tồn tại chi tất cả thể chuyển đổi được nó, nó luôn luôn vẫn cụ mãi. Vì đó, nó không nhất thiết phải hiện hữu. Hữu thể là một cái chi „dư thừa“ (de trop). Họ hãy phát âm đoạn văn Sartre trình bày về hữu thể như sau:„Hữu thể từ bỏ nội bao gồm (l’être-en-soi est). Điều đó tức là hữu thể cấp thiết bị chuyển hóa (être dérivé) vì cái khả hữu (le possible), cũng không biến thành dẫn tới việc tất hữu (le nécessaire). Sự khẩn thiết thì tương quan đến sự link (liaison) của những đề án còn vào ý niệm, chứ không tương quan đến sự liên kết của rất nhiều cái hiện hữu. Một cái đã hiện hữu dưới hiệ tượng hiện tượng thì không lúc nào bị chuyển hóa bởi một chiếc hiện hữu không giống xét như nó đã hiện hữu… dẫu vậy hữu thể từ nội (l’être-en-soi) cũng bắt buộc bị đưa hóa vì chưng cái khả hữu nữa. Dòng khả hữu là một cấu tạo của chiếc hiện hữu tự biệt (structure du pour-soi), tức là nó nằm trong về một lãnh vực khác (l’autre région) của hữu thể. Hữu thể tự nội thì không lúc nào khả hữu tuyệt bất khả hữu, nó gồm (il est). Đó là điều mà ý thức bày tỏ cho thấy thêm qua bài toán tuyên bố rằng hữu thể thì dư thừa; tức là ý thức thì tuyệt vời không thể gửi hóa được hữu thể bởi bất cứ điều gì, dù vì chưng một hữu thể khác, bởi một cái khả hữu hay vì một điều điều khoản tất yếu hèn (la loi nécessaire). Hữu thể ko được tạo ra dựng nên, nó không có lý vị để hiện nay hữu, không có tương quan liêu với một hữu thể khác, hữu thể trường đoản cú nội thì dư vượt mãi mãi cho đến muôn đời.“(2) Ở đây, bọn họ cũng nên ghi nhận rằng trong khúc văn bên trên đây, Sartre đã nói đến vai trò của ý thức đối với hữu thể. Nhưng fan ta tự hỏi: Sartre quan niệm thế nào về ý thức?Chúng ta biết rằng Sartre đã điện thoại tư vấn ý thức (conscience) là 1 trong mặc khải được mang khải (une révélation révélée). Nghĩa là bản chất của ý thức được ẩn chứa trong ảnh hưởng mặc khải sự đồ vật nọ, nhưng lại đồng thời này lại được khoác khải (révélée) như là ý thức về việc vật đó. Điều đó ý muốn nói rằng ý thức không có phiên bản thể riêng mang lại mình. Nó chỉ là một trong „hiện kiện“ (une apparition) đơn thuần theo tức là nó chỉ hiện tại hữu trong khoảng độ nó xuất hiện mà thôi.(3)Vì ý niệm về ý thức như thế, phải Sartre đã đưa ra một câu có mang rất tăm tiếng về ý thức như sau:„La conscience est un être pour lequel il est dans son être question de son être en tant que cet être implique un être autre que lui.”(4)Người ta nói cách khác rằng câu quan niệm thuần túy sở hữu “tính hóa học Sartre”, tức thị trong câu tư tưởng trên, Sartre dường như không những nhấn mạnh đến góc nhìn hữu thể: do trong một câu ngắn như vậy mà ông đã nhắc tới năm lần trường đoản cú “hữu thể: l’être”, nhưng ý nghĩa sâu sắc của nó còn vượt hàm xúc với sâu sắc, nên chắc hẳn rằng ngoài triết nhân ra, khó có ai đọc hết được. Trường hợp thế, thì việc dịch câu khái niệm đó ra Việt ngữ lại càng là 1 vấn đề số đông bất khả. Mặc dù thế, công ty chúng tôi cũng xin mạo muội tạm bợ dịch như sau:“Ý thức là một trong những hữu thể, mà vày hữu thể đó gồm vấn nàn về hữu thể trong hữu thể của nó xét như hữu thể đó tổng quan một hữu thể khác không hẳn là nó.”Điểm quan trọng trong câu tư tưởng trên của Sartre là ông vẫn phát biểu một cách cụ thể quan điểm của ông về ý thức. Nói biện pháp khác, theo Sartre, bản chất của ý thức là mang khải một hữu thể khác chưa phải là chủ yếu nó, với ý thức hoàn toàn phụ thuộc vào hữu nạm đó, mang đến nỗi nếu không có hữu thể đó thì cũng không thể gồm hữu thể của ý thức được.Tiếp đến, vào tác phẩm đặc trưng này Sartre đang chân thành nêu lên vấn đề xuất phát của hữu thể.


Bạn đang xem: Tồn tại và hư vô


Xem thêm:



Xem thêm:

Và tuy vậy với xu hướng hiện sinh vô thần vốn ở sâu trong trái tim tưởng của ông, yêu cầu ông đã có lần chối bỏ thuyết trí tuệ sáng tạo (Créationisme), tức thuyết cho rằng con người, thiên hà và hầu hết tạo thiết bị trong vũ trụ phần nhiều đã được Thiên Chúa tạo ra dựng nên,(5) Sartre cũng đã thú dìm là ông quan yếu tìm ra được câu lời giải thỏa đáng sau cùng cho vấn đề nguồn gốc của hữu thể. Bởi vì vậy, bao gồm Sartre đã đề nghị nói, như đã có trích dẫn nghỉ ngơi trên, là: vị “không được chế tác dựng nên, hữu thể không có lý vị hiện hữu, nó muôn thuở là một chiếc chi dư thừa.”Thứ hai, hữu thể là tự nội: nói đến hữu thể từ bỏ nội là nói đến cái đối ngược lại với hiện tượng lạ của hữu thể, do hữu thể từ nội thì không lộ diện dưới bất cứ hình thức tuyệt biểu hiệu nào. Cũng vì chưng thế, theo Sartre, tín đồ ta không thể phản hồi hay phê phán được gì về hữu thể từ bỏ nội cả. Trong tác phẩm “Hữu thể với hư vô”, Sartre viết: “Hữu thể là bao gồm nó. Điều đó có nghĩa là hữu thể tự nội thì không tồn tại tính tiêu cực hay tính chủ động (….). Đặc biệt độc nhất vô nhị là hữu thể thì không công ty động: để có được mục tiêu và những phương tiện thì cần phải có hữu thể trước đã. Càng hơn thế nữa, hữu thể không thể thụ động được, bởi vì, để có thể thụ đụng thì tất yếu phải hiện lên đã.”(6)Qua đoạn văn bên trên đây, bạn ta nhận thấy rằng hữu thể tự nội là mẫu chi luôn có đó, tuy vậy đồng thời fan ta lại ko thể bình luận được gì về nó cả. Và bởi thế, nó biến “dư thừa”, trở thánh cái hữu danh vô thực, có cũng tương tự không. Trường hợp vậy, tại đây một thắc mắc được đề ra là Sartre đọc ý niệm “tự nội” như thế nào?Để vấn đáp cho thắc mắc vừa được nêu lên, chúng ta hãy đọc đoạn văn dưới đây của Sartre: “Quả thực sẽ là hữu thể, nếu chúng ta định nghĩa nó bằng cách đem đối chiếu với ý thức, hầu để triển khai cho các ý tưởng thêm cụ thể hơn: Nó là ý niệm (noème) trong tư duy (noèse), nghĩa là vật tự nội hoàn toàn tùy nằm trong vào thiết yếu mình (l’inhérence à soi), không thể một chút kẽ hở nào sót lại. Đứng về phươn diện này, người ta không thể hotline nó là nội trên tính (immanence) được, vì vì, cho dù nội trên tính trọn vẹn tương quan tiền với thiết yếu mình, tuy nhiên nó hãy còn dành lại một chút khoảng cách tối thiểu làm sao đó đầy đủ để hoàn toàn có thể đi từ chính mình mang đến với chính mình. Trong những khi đó, hữu thể lại không tồn tại tương quan lại với bao gồm mình: Nó là chính nó (…). Rất nhiều sự xẩy ra như thể nhằm giải trừ sự quyết đoán về chủ yếu mình ra khỏi cung lòng hữu thể, thì cần được có một sự nới lỏng đối với hữu thể.”(7) Qua đó, Sartre mong mỏi nói rằng hữu thể là chính nó, tồn tại trong bao gồm mình, chứ không có nội cũng không có ngoại. Vày thế, bạn ta ko thể quả quyết hay lắc đầu được gì về nó, nghĩa là bạn ta không thể phản hồi được gì về nó cả. Vậy vào trường vừa lòng này, để có thể bình luận hay phê phán ít nhiều về hữu thể, thì hữu thể cần phải tự nới lỏng, chứ không thực sự gắn chặt với ý thức. Nói cách khác, tín đồ ta chỉ có thể bàn mang đến hữu thể, nếu còn có một chút khoảng cách tối thiểu nào đó giữa ý thức và hữu thể. Cơ mà tiếc thay, điều đó không thể xảy ra, vì chưng vấn đề đang rất được đề cập tới ở đây là hữu thể từ nội, một hữu thể nhưng mà “nội bất xuất, nước ngoài bất nhập”.Thứ ba, hữu thể là chủ yếu nó: Thực ra, xét mang đến cùng thì “hữu thể là thiết yếu nó” cũng chẳng tất cả gì không giống với “hữu thể từ bỏ nội” như họ vừa bàn qua sinh hoạt trên: Cả hai đều không tồn tại vấn đề ngơi nghỉ trong tốt ở ngoài, chính vì đã là hữu thể trường đoản cú nội thì đương nhiên nó là thiết yếu nó. Chẳng qua Sartre bảo rằng hữu thể là chủ yếu nó, vày ông ý muốn quả quyết rằng hữu thể từ bỏ nội không tồn tại tha tính (altérité). Chắc chắn những dòng tiếp sau đây sẽ giúp bọn họ hiểu rõ được suy tứ của Sartre rộng khi ông nói hữu thể là thiết yếu nó: “Trong thực tế, hữu thể thì hoàn toàn mờ đục, ko thấu suốt so với chính nó, chính vì nó thì đầy ắp thiết yếu mình. Đó chính là điều họ sẽ trình bày ví dụ hơn khi nói rằng hữu thể là chính nó (l’être est ce qu’il est) … Tính mờ đục không thấu trong cả này không có liên quan liêu gì tới triệu chứng của họ trong đối sánh với cái tự nội (l’en-soi), theo nghĩa là bọn chúng ta gò bó phải tò mò và buộc phải quan gần cạnh nó, bởi vì chúng ta thì “ở ngoài” (dehors). Hữu thể tự nội thì không còn có dòng gọi là mặt trong, tức cái trái chiều lại cùng với cái mặt ngoài, và là cái hoàn toàn có thể tương tự như 1 sự phê phán, một điều luật, một ý thức trường đoản cú quy (conscience à soi). Cái tự nội thì không tồn tại gì là kín đáo kín đáo cả: nó là khối quánh (massif) (…). Nó là thiết định tính khá đầy đủ (pleine positivité). Bởi vì thế, nó chần chừ tới tha tính (altérité): Nó không khi nào tự để mình như khác với một hữu thể khác; nó không thể có bất cứ một tương quan nào với hữu thể khác. Nó dài lâu là chủ yếu nó và nó vẫn chỉ là bao gồm nó tính đến khi trường đoản cú mòn mỏi.”(8) Ở đây, chúng ta cũng có thể tóm tắt quan niệm của Sartre về hữu thể như sau: Hữu thể là 1 trong khối đặc, tràn đầy, tự nội với không thấu suốt, cho nỗi không còn sót lại bất cứ một sơ hở tối thiểu như thế nào để hoàn toàn có thể tạo bắt buộc được một tương quan. Cũng bởi những công dụng đó của nó mà hữu thể không hề biết đến một tha thể nào không giống nữa, tốt nói phương pháp khác, bởi hữu thể quá đầy đặc yêu cầu không một tha thể nào hoàn toàn có thể chen chân len lỏi vào trong những số đó được.Tiếp đến, qua phần đa dòng trên đây, chúng ta còn nhìn thấy rõ thêm được ý niệm của Sartre về hữu thể, khi ông mang đến rằng:•hữu thể không biến thành lẫn lộn với ký hiệu,•hữu thể của hiện tượng kỳ lạ không thể đồng nhất với hiện tượng kỳ lạ của hữu thể,•hữu thể thì từ nội và là chủ yếu nó, bắt buộc siêu tượng (transphénoménal).Còn lúc bàn về đặc điểm của hiện nay tượng, thì Sartre quan niệm rằng hiện nay tương không hẳn là một chiếc chi tự trường tồn được, nhưng lại nó chỉ tồn tại lúc được dựa vào một hữu thể chắc chắn rằng (un être solide). Vị thế, khi thiếu một hữu thể chắn chắn chắn, tức khi không còn ý thức nào cho nó xuất hiện, thì hiện tượng lạ sẽ trở cần hư vô. Trong những khi đó, hữu thể thì tự nội, là một trong khối quánh cứng (massif). Vị vậy, Sartre cho rằng hiện tượng đòi hỏi phải có hữu thể khôn xiết tượng, tức hữu thể không hiện tại tượng. Nhưng lại hữu thể không hiện tượng lạ hay hữu thể vô cùng tượng lại đó là hữu thể tự nội đã làm được bàn mang đến ở trên.Ở đây, họ cần mở một dấu ngoặc nhằm ghi dìm rằng, nếu giữa những dòng suy tư này chúng ta sử dụng từ bỏ ngữ “hiện tượng” là chỉ theo quan tiền niệm thông thường mà thôi, chứ Sartre đã thế từ “hiện tượng” (phénomène) trong quan niệm triết học tập của Immanuel Kant bằng từ “hiện kiện” (apparition) xuất xắc ông cũng gọi bằng từ “xuất hiện” (apparence). Lý do đó là Sartre không muốn người ta gọi lầm ý niệm triết học tập của ông với quan niệm triết học của Kant nhưng ông luôn luôn phi bác, cùng Sartre phi bác không chỉ quan niệm của Kant mà hơn nữa phi bác cục bộ quan niệm về hữu thể của phái Duy tâm chủ nghĩa (idéalisme). Do Sartre cho rằng hiện tượng của triết nhân Kant chỉ cần lớp vỏ bên ngoài để bịt dấu đồ gia dụng tự nội, trong những lúc đó, hiện nay kiện hay xuất hiện của ông chưa phải là lớp vỏ và không đậy dấu bất cứ điều gì cả, tuy vậy nó là chính nó: “L’apparence ne cache pas l’essence, elle la révèle: elle est l’essence: Sự mở ra (hay hiện kiện) không che dấu yếu tính, nó khoác khải yếu tính: nó là yếu ớt tính.”(9)Kết luậnNói nắm lại, Jean-Paul Sartrte cho rằng hữu thể là 1 trong siêu việt (un transcendant) so với ý thức nhỏ người. Ví như ý thức là ý thức một đối tượng, phải nếu không có đối tượng xem xét thức, thì tất nhiên không thễ bao gồm ý thức. Như vậy, đối tượng người tiêu dùng của ý thức không phải là ý thức, tuy thế đứng đối lập với ý thức và ở quanh đó ý thức. Nhưng hữu thể lại chưa phải là đối tượng người tiêu dùng của ý thức, bởi vì nó trường đoản cú nội với là chủ yếu nó, và hơn nữa, nó là 1 trong khối dày đặc, không hề một chút sơ hở cho ý thức chen chân vào. Điều đó vẫn muốn nói rằng hữu thể là một chiếc chi có bản tính ngược lại với bạn dạng tính của ý thức, nó không phải là một trong những tư tưởng cùng cũng không thuộc về bạn dạng tính của bốn duy.Sau cùng, bọn họ cũng phải thành thật thú dấn rằng, trước những quan niệm triết học nâng cao và uyên bác của một đại triết gia như Jean-Paul Sartre như đã được trình bày trong công trình “Hữu thể với hư vô”, bạn ta không dễ gì rất có thể tóm lược lại vào một vài trang giấy được. Vị thế, qua hầu như dòng trình diễn trên đây, cửa hàng chúng tôi không hề có ước mơ tóm tắt tổng thể tư tưởng của triết nhân trong nhà cửa lại, cơ mà chỉ dám mạo muội chỉ dẫn một vài nhận xét thô sơ với đầy khiếm khuyết nào đó, hầu fan đọc hoàn toàn có thể có được một ý niệm bao quát về tứ tưởng của triết nhân trong tác phẩm nhưng mà thôi._______________________________________1.Jean-Paul Sartre: L’Être et le néant”, 1943, trang 16.2.cùng chỗ như trên, trang 34.3.cùng địa điểm như trên, coi trang 23.4.cùng nơi như trên, trang 29.5.cùng nơi như trên, xem trang 25 và 31.6.cùng chỗ như trên, coi trang 32.7.cùng khu vực như trên.8.cùng địa điểm như trên, trang 33-34.9.cùng nơi như trên, trang 12.Lm Nguyễn Hữu Thy